Commercial & investment bank

Trong nghề của tôi nếu một hệ thống thông tin có lỗi và bị hacker thai thác thì phải vá lỗ hổng đó. Các hệ thống đang vận hành tương đồng phải cập nhật bản vá này nhanh chóng vì hàng loạt hackers sẽ quét lỗi này mà tấn công. Trong ngành tài chính thì có vẻ khác, những lỗ hổng gây thao túng thị trường này cách đây 90 năm, nhưng trên thị trường khác vẫn chưa vá hoặc cố tình để đấy nhằm khai thác thì phải?

Cac ngân hàng

NH thương mại (commercial bank) kiếm lời từ hoạt động tín dụng, cụ thể là nhờ chênh lệch lãi suất. Họ nhận tiền gởi với lãi suất thấp từ người này và cho người khác vay với lãi suất cao hơn. Họ vay tiền từ NHTW (được đảm bảo bằng việc sở hữu trái phiếu chính phủ) với lãi suất thấp trong dài hạn và cho cá nhân, doanh nghiệp vay lại với lãi suất cao hơn trong ngắn hạn. Việc kinh doanh tiền tệ của NH thương mại cũng như vậy, lợi nhuận nhờ chênh lệch giá mua bán.
Khách hàng của NH đầu tư (investment bank) chủ yếu là các doanh nghiệp. NH đầu tư chuyên tư vấn, bão lãnh phát hành chứng khoán cho khách hàng doanh nghiệp hoặc cho vay trung và dài hạn thông qua chứng khoán. NH đầu tư còn có nghiệp vụ môi giới nhận lệnh và khớp lệnh giao dịch chứng khoán cho khách hàng, nghiệp vụ giao dịch tự doanh đầu cơ nhờ biến động giá trên thị trường chứng khoán.

Hoạt động của NH thương mại an toàn hơn, phải chịu kiểm soát từ chính phủ nhiều hơn vì họ được nhận ưu đãi dòng vốn nhà nước (tiền thuế của dân). Các dịch vụ gởi tiết kiệm và cho vay cần làm đúng luật không chọn lựa, ai đủ điều kiện thì được xét duyệt để đảm bảo dòng tiền ở nơi dư đi đến đúng nơi cần. Họ cần làm đúng luật không vì mục tiêu lợi nhuận mà tự ý điều chỉnh dòng vốn. Dịch vụ được khách hàng sử dụng nhiều thì cổ đông được chia cổ tức tương ứng. Có thể coi NH thương mại là đại lý bán hàng của NHNN, gần phe doanh nghiệp quốc doanh hơn.

Hoạt động của NH đầu tư rủi ro hơn, lời ăn lỗ chịu. Họ phải có đội ngũ chuyên viên giỏi thẩm định, kế toán. Về cơ bản có thể xem NH đầu tư giống một cty chứng khoán nhưng với các loại nghiệp vụ phức tạp hơn. Họ còn có thể mua bán sáp nhập doanh nghiệp, thành lập liên doanh. NH đầu tư gần phe doanh nghiệp tư nhân hơn.

Lỗ hổng

Việc tồn tại một NH thương mại và đầu tư hoặc NH thương mại có cty con đầu tư hoặc 2 NH thương mại và đầu tư riêng biệt câu kết với nhau đều tạo một lỗ hổng trong môi trường đầu tư tài chính. Thực thể này hoặc sự câu kết này có thể thao túng giá cả một mặt hàng nào đó trên thị trường, ví dụ thao túng giá cổ phiếu hay có thể thao túng thị trường chứng khoán. Cầm tiền của người khác (thuế của dân) đi đầu cơ thì qui trình sinh lợi đơn giản. NH thương mại nhận dòng tiền từ NHNN với lãi suất 5%, doanh nghiệp nhận vốn từ NH thương mại với lãi suất 12%. Với sự xuất hiện của thực thể hoặc khối liên kết NH thương mại và đầu tư X thì doanh nghiệp bết bát Y bằng cách nào đấy nhận thẳng nguồn vốn với lãi suất 5% trực tiếp ưu đãi so với các đối thủ cạnh tranh. Doanh nghiệp Y được X bơm vốn mạnh và tô điểm liên tục vì chính X mua cổ phiếu giá rẻ của Y trước đó. Hết nhiệm kì, giá cổ phiếu Y nhân vài lần sao đó, NH thương mại và đầu tư X bán cổ phiếu chốt lời, còn doanh nghiệp Y về lại bản chất cát bụi. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ trên TTCK là những chú cừu bị làm thịt giữa các hoạt động bơm, xả của X. Các bạn có thể tìm hiểu nhân vật Charles Mitchell năm 1921 vừa là chủ tịch NH National City Bank (tiền thân NH Citybank sau này), vừa là chủ tịch cty đầu tư chứng khoán National City Company. Đây là môt trong những nhân vật thao túng TTCK Mỹ góp phần tạo ra đại suy thoái 1930. Nhân vật Charles Mitchell sau đó chẳng bị kết tội hình sự gì, chỉ bị phạt vài triệu dollards vi phạm thuế, trở thành chủ NH được kính trọng với sự nghiệp lừng lẫy cho đến khi qua đời năm 1955. Vậy nên thời đó trên báo mới có câu "Nếu bạn ăn cắp $25, bạn là một tên trộm. Nếu bạn ăn cắp $25 triệu, bạn là một nhà tài chính".

Để ngăn những lỗ hổng thao túng thế này, trong những năm 1933-1934 Quốc hội Mỹ đã thông qua nhiều đạo luật để kiểm soát các NH. Trong số đó có thể các bạn từng nghe qua đạo luật Glass-Steagall, buộc các NH chỉ là một trong hai, hoặc là NH thương mại hoặc là NH đầu tư. Các NH đầu tư được giám sát bởi SEC (hội đồng Giao dịch và Chứng khoán), còn NH thương mại được quản lý bởi những nhà giám sát NH liên bang.

Hiện trạng

Thị trường chứng khoán VN coi như còn tụt phía sau Mỹ ít nhất 90 năm, hiện tại trong hệ thống NH chúng ta vẫn tồn tại các NH thương mại cổ phần và đầu tư (và nhiều thứ khác). Vẫn chưa biết chừng nào chính phủ tách bạch các thực thể này để các nghiệp vụ được hoạt động rạch ròi. Với lỗ hổng này thì hoạt động đầu cơ bằng tiền của người khác rất dễ thao túng thị trường. Chỉ cần một ông trong văn phòng Chính phủ, được phó Thủ tướng càng tốt, một ông trong bộ Tài chính, được Thống đốc NHNN càng tốt, chống lưng cho đối tượng là cty vaccine ma thì một NH thương mại và đầu tư có thể đứng ra hợp thức hoá toàn bộ hoạt động đầu tư rồi chốt lời trước khi vaccine ma về bản chất là nước cất.

Chuyện các doanh nghiệp bđs tư nhân dùng tiền người khác đi đầu cơ bằng cách phát hành trái phiếu cam kết lợi tức vượt quá năng lực chi trả là chuyện nhỏ và dễ xử lý. Đơn vị kiểm toán hoàn toàn có thể chỉ ra sai phạm doanh nghiệp tư nhân Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, FLC và nhiều doanh nghiệp bđs khác. Quan trọng là NN có muốn làm hay không và làm tới đâu thôi! Các NH thương mại và đầu tư đủ năng lực để thao túng giá cổ phiếu trên thị trường chứng khoán mới khó xử lý bởi vì họ làm đúng qui trình, hoạt động đúng nghiệp vụ cho phép. Những ngày gần đây chúng ta nghe nhiều về yêu cầu NHNN tháo gỡ khó khăn vốn cho thị trường bđs. Sắp tới sẽ có một "ngôi sao sáng" Y trên thị trường bđs được một NH uy tín hỗ trợ, không có tay trong dĩ nhiên chúng ta không thể đoán tên doanh nghiệp Y này. Nhưng các bạn cần biết mà tránh trước khi Y về với các bụi, nếu lỡ đầu tư vào ngôi sao bđs nào đó sắp tới. Đừng tham quá, kẻo về cát bụi!

Trong hoàn cảnh khó khăn hiện tại, các bạn nên đầu tư các doanh nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng như SAB và công trình CTR.

SAB: nước ta là thị trường tiêu thụ bia, rượu hạng 3 châu Á, chỉ sau 2 cường quốc kinh tế châu Á là Nhật và Hàn. Chủ Sabeco là người Thái nên đỡ lo hơn các chủ người Việt. Chủ Việt sản xuất gì cũng có mảng đầu tư bđs nên đang chịu gánh nặng lúc này. Còn dân ta chẳng phân biệt vui-buồn, giàu-nghèo gì ai cũng nhậu đều, ngang tài ngang sức.
CTR: cho dù "ngôi sao sáng" bđs Y nào xuất hiện thì cũng phải phát triển cơ sở hạ tầng để kết nối giao thương và tạo công ăn việc làm cho vùng miền đang đầu tư. Chúng ta không biết Y, nhưng chúng ta có thể cược nhà thầu của họ là Công trình Viettel.